Moralnosc a religia

Dziękuję serdecznie dr Ewie Sowie- Bethane za wkład do Rodzicielskiej Biblioteczki Laickiej i tę krótką analizę "religia a moralnosć" u młodzieży!

Moralność a religia

dr Ewa Sowa-Behtane

Akademia Ignatianum w Krakowie

Wśród czynników wpływających na moralność przede wszystkim należy wyróżnić: środowisko fizyczne, czynniki biologiczne, czynniki demograficzne, czynniki środowiskowe, czynniki ekonomiczne, pozycję społeczną, ustrój polityczny, strukturę rodziny, zasób wiadomości, światopogląd i religię.

Obok czynników zewnętrznych o charakterze społeczno – kulturalnym ważną rolę w rozwoju moralnym odgrywają również czynniki wewnętrzne o charakterze zindywidualizowanym; m.in. wrażliwość emocjonalna jednostki, temperament, jej potrzeby i doświadczenie życiowe.

Czynniki zewnętrzno – społeczne i wewnętrzno – psychiczne rzadko oddziaływują w jednym kierunku, częściej działają w sposób zróżnicowany i wielokierunkowy.

Wśród potencjalnie znaczących osób i instytucji wychowania moralnego ważną rolę odgrywa religia. Pomiędzy religią a moralnością istniały długotrwałe powiązania historyczne warunkujące wpływ religii na różne dziedziny życia, nawet luźno związane ze sferą religijną. Wyróżniamy (za M. Ossowską) pięć możliwych postaci zależności między dogmatyczną treścią katolicyzmu a moralnością:

1. zależność genetyczna – istota czczona w danej religii jest równocześnie kodyfikatorem norm moralnych;

2. zależność logiczna – dyrektywy moralne wynikają z dogmatów wiary na zasadzie wyłączności;

3. zależność psychologiczna – powstaje w umysłach ludzi, którym od dzieciństwa podawano w ramach wychowania dyrektywy moralne łącznie z prawdami wiary;

4. treść wierzeń religijnych uzależnia oceny i normy – normy moralne podlegają wpływom myśli religijnej;

5. zależność poziomu moralnego człowieka od jego wiary religijnej – religia jest dostrzegana jako skuteczny hamulec opanowania tendencji odchylających się od norm.

Jednak czy w dzisiejszych czasach, w dobie wieloreligijności, wielokulturowości, w epoce, w której mamy okazję do wyboru drogi życiowej wedle własnych upodobań współczesny człowiek łączy religię ze swoją moralnością? Jak wspomniałam na początku, religia to tylko jeden z wielu czynników wpływających na życie moralne człowieka. Dla niektórych być może główny, a dla innych być może zupełnie bez znaczenia.

W badaniach H. Świdy–Ziemby okazało się, iż wierzący i systematycznie praktykujący stanowiący ok. 45% populacji badanej młodzieży, nie wyróżniali się wśród reszty badanych przywiązywaniem szczególnej wagi do „życia moralnego”. Można więc stwierdzić, że religijność wyrażona systematycznym praktykowaniem nie podwyższa stopnia autokontroli.

Zatem „religia” i „moralność” w świadomości większości młodzieży to wymiary od siebie niezależne.

Moralny człowiek może być zarówno człowiekiem religijnym, praktykującym, niepraktykującym, jak również może nie wyznawać i nie praktykować żadnej religii. Różnorodność moralności nie stoi w sprzeczności z przekonaniem o istnieniu norm o charakterze absolutnym, chociaż zależnych od środowiska kulturowego. Pewne wartości, takie jak: miłość, prawda, dobro itd. są ponadczasowe i ponad podziałami religijnymi, są ogólnoludzkie.

W wychowaniu moralnym należy zachęcać do refleksji nad adekwatnością naszego ujmowania wartości i norm moralnych oraz przyczynić się do wyjaśnienia i głębszego sprecyzowania w wielu sprawach tradycyjnej problematyki moralnej, która opiera się na starożytnej triadzie prawda-dobro-piękno.